Het eiland van de eeuwigheid van Abilio Estévez, uitgebracht in 1997, is een zeer geprezen en geloofd boek in de Cubaanse literatuur. Het gaat over het Eiland, een gesloten gemeenschap vlakbij Havana die ‘net als God eeuwig en onveranderlijk is’, aldus eerdere reviews. Ik voel meer voor de beschrijving van het Eiland van de Ongeschoeide Gravin, namelijk: “Dit is geen Eiland, maar een monster vol bomen.” Het boek, geschreven in de schaduw van het post-revolutionaire Cubaanse regime, biedt een blik op de uitdagingen waarmee de bewoners van het eiland en van Cuba worden geconfronteerd. Abilio Estévez gebruikt zijn thuisland als een canvas om verhalen van liefde, verlies, en de eeuwige zoektocht naar identiteit te vertellen.

“Op een eiland is de zee het enige zekere, want op een eiland is de aarde het vluchtige, het onvolledige, het toevallige, de zee is daarentegen het blijvende, het alomtegenwoordige, het magnifieke, datgene wat alle eigenschappen van de eeuwigheid in zich heeft.”

Eind jaren zestig wordt een 11-jarige Cubaanse jongen een magische wereld ingezogen, die op sprookjesachtige wijze een stukje Cubaanse geschiedenis vertelt. De naamloze verteller komt terecht op het Eiland waar een bijzondere verzameling mensen woont wiens levens onlosmakelijk met elkaar verweven zijn. Alles gaat z’n gangetje tot er op een dag bloed ligt op de stoep. Het is een groot raadsel tot er een gewonde gevonden wordt gewikkeld in een Cubaanse vlag. Dan volgen verassende, onverklaarbare en verwarrende gebeurtenissen elkaar in een snel op.
Er verdwijnen bijvoorbeeld mensen van het eiland, zo is Chavito, de zoon van de bakker verdwenen. Ook raakt Irene haar herinneringen kwijt terwijl ze de gewonde verzorgt. Het stormt heftig op het eiland. Casta Diva raakt in een ingewikkeld machtsspel met haar spiegelbeeld verwikkeld terwijl haar man niet meer uit bed komt en uiteindelijk verandert in een konijn. Berta voelt voortdurend een blik op haar en gaat op een eindeloze zoektocht naar de blik die op haar rust. “Ze sluit haar ogen om de blik te ontvluchten. Het heeft alleen geen zin om ze te sluiten, ze blijft toch zitten met die blik die als een glibberige hand op haar lichaam rust, haar hele lichaam streelt.”
De zoektocht naar eigen identiteit en seksualiteit op het bevreemdende Eiland gaat door waarbij we de verhalen volgen van de inwoners in een introspectieve reis en dat alles binnen de complexe context die het Eiland biedt.

Het boek verkent thema’s als ballingschap, verlangen, vergankelijkheid, seksualiteit en identiteit. De personages die we steeds beter leren kennen in het boek zijn menselijk en feilbaar met eigen worstelingen en verlangens. “Ik ben een avonturier en de wereld interesseert me niet.” Het eiland zelf is de metafoor voor isolatie, stagnatie maar ook voor schoonheid en hoop. De wind laat ons horen wat het maatschappelijke en politieke klimaat is. Estévez maakt gebruik van een niet-lineaire vertelstructuur waarbij hij ons zelf ook vertelt dat de tijd er niet toe doet in dit boek. Dat maakt hij zeker waar door heen en weer te springen tussen verschillende tijdsperioden en perspectieven.

Ik weet niet zo goed wat ik moet vinden van het boek. “Gek is degene die de moed nog heeft om de waarheid te zeggen.” Er staan prachtige beschrijvingen in, er staan filosofische tirades tussen die heerlijk zijn om te lezen en aan het denken zetten en ook het Zuid-Amerikaanse sentiment klinkt als een luide en aanwezige stem door het hele boek heen. het verhaal vind ik echter lastig te volgen, ik mis dat waarin ik me kan verliezen, dat wat bindt. Het is verwarrend om te lezen met alle verschillende personages en vooral het springen tussen tijd en perspectief. Maar misschien is dat ook wel juist de bedoeling.

De schrijver geeft tevens commentaren in het verhaal, zoals ‘de tijd doet er in dit boek niet zoveel toe’. In de epiloog zegt de schrijver: “Flaubert dient tegengesproken te worden: het is niet heilzaam dat de schrijver in zijn werk aanwezig, zoals God in de schepping: aanwezig maar onzichtbaar.” En komt hier vervolgens op terug: “Waarom moet de schrijver God imiteren in wat zonder enige twijfel zijn slechtste eigenschap is, namelijk onzichtbaarheid? Ik permitteer mezelf de luxe hier een bekentenis te doen: alleen ik kan de brand blussen.” Estévez komt hier met een soort begeleidende opmerkingen in het lezen van het boek.

Estévez is duidelijk beïnvloed door andere grote Latijns-Amerikaanse schrijvers zoals Gabriel García Márquez en Julio Cortázar, maar ook schrijvers uit Europa hebben impact gehad op zijn schrijven, zoals ook duidelijk wordt in de epiloog. In veel recensies van het boek wordt hij gelijk getrokken met grote schrijvers.
In het boek zijn veel invloeden herkenbaar van andere schrijvers. En het is een bewezen methode om te leren door af te kijken, te kopiëren en na te doen om er vervolgens wel een eigen draai aan te geven die het beter maakt. De laatste drie woorden ben ik nog niet van overtuigd.

“En hoezeer de schrijver ook op de schepper wil lijken, ook hij weet een heleboel dingen niet.”

De rijke beschrijvingen en complexe personages is het een mooie toevoeging aan de hedendaagse Latijns-Amerikaanse literatuur bomvol onomstreden wijsheden, zoals “Niemand met ook maar enig gevoel zal betwijfelen dat het zweet van een mooie man te verkiezen is boven het duurste parfum uit Parijs.” Het boek brengt ons een schittering van een wereld die tegelijkertijd prachtig en hartverscheurend is en laat deze door taal tot leven komen. Maar ook lijkt Estévez mij hier en daar iets te enthousiast. Het magisch realisme wat in andere boeken zo mooi is, lijkt hier een beetje overdreven.
Misschien is dit het boek wat als een hypnotische lezer in een soort droomstand gelezen moet worden. De woorden gewoon langzaam zonder te denken op je in laten werken, gewoon binnen laten druppelen, woord voor woord, zin voor zin, tot het boek uiteindelijk uit is. Ik zou zeggen, test het ook eens voor jezelf.

Eiland van de eeuwigheid van Abilio Estévez, vertaald door Harriët Peters en uitgegeven door De Geus in 1999.

Ben je nieuwsgierig geworden? Dit boek kan je onder andere bestellen via deze link.

Eenmaal thuis van de boekenmarkt in Deventer kijk ik nog eens rustig door alle boeken heen die ik gevonden heb. Daar liggen twee boeken van Benoîte Groult tussen, een schrijfster van wie ik nog niet eerder iets gelezen heb. Maar de beschrijving op de achterkant van het boek intrigeert me. En terecht, want 'Een eigen gezicht' is echt een lekker boek om te lezen.

Een eigen gezicht vertelt het verhaal van Louise. Van jong meisje, kris kras door het leven heen, tot een vrouw met een eigen gezicht. De worsteling die zij heeft om volledig zichzelf te vinden en te zijn en haar eigen keuzes te maken, voel je door het boek heen. Een gevoel van overwinning, verslagenheid, vermoeidheid, vreugde en medelijden bekruipt mij afwisselend door het boek heen.
​
En niet alleen Louise heeft moeite haar eigen weg te vinden. Hermine, de moeder van Louise, reflecteert op haar moeder en haar liefde voor de man met wie ze getrouwd is. We ontmoeten een eigenwijze en eigengereide vrouw. Vol liefde en passie probeert ze een weg te vinden. Ze vindt het bij een andere vrouw en in de kunst, haar eigenwijsheid en liefde heeft een plek. En dan maken we kennis met Louise.
Ze is een probleemloze baby, een voorbeeldig meisje en gehoorzaam en slim. Maar haar zelfvertrouwen blijft achter in de schaduw van Hermine. “Kun je niet begrijpen, mama, dat ik mijn hele leven in jouw schaduw heb doorgebracht, dat ik me alleen in een bepaalde richting kon ontwikkelen als jij het goedvond en dat ik alleen voor mijn mening kon uitkomen als jij die goedkeurde? Ik bewonder je zo dat ik niet meer weet waar ik ben, dat ik niet meer op mezelf durfde te vertrouwen.”
Louise verlooft zich uiteindelijk met een man waar haar moeder niets in ziet. Hij lijdt aan TBC en in de roerige tijd van de Tweede Wereldoorlog probeert hij zijn plek te vinden als man en zij als vrouw. Een innige liefde verbindt hen waarin Louise ze zich helemaal kan verliezen. “Sinds ik van je houd, is mijn egoïsme naar de andere partij overgelopen: jij bent van ons tweeën degene die het meest mij is.” Na een lange lijdensweg, komt hij uiteindelijk te overlijden, Louise voelt zich geamputeerd.
Alleen, in een wereld die feest viert aan het einde van de oorlog, laat ze zich gaan en geniet er met volle teugen van. Ze leeft, geniet en bemint. Haar hart wordt veroverd door een grote Amerikaan, maar ze moet hem laten gaan. Op aandringen van haar moeder trouwt ze met een Fransman; een succesvolle en beroemde man. Ze krijgen kinderen en leven samen. Haar zoektocht gaat onverminderd voort, in haar werk ontdekt ze haar kracht en de moeite die het kost om als vrouw in deze samenleving te staan. Ze vecht voor haar vrijheid. Ze zoekt haar eigen gezicht. En ze vindt uiteindelijk de man terug waarbij ze helemaal zichzelf kan zijn.

Het is een ontroerend en meeslepend verhaal van een vrouw in Frankrijk door de jaren heen. Op zoek naar wie ze is en wie ze mag zijn. In de ogen van haar moeder en in de ogen van haar geliefden. Hoe moeizaam het ook mag zijn, ze werkt langzaam toe naar haar eigen plek, haar eigen leven, haar eigen keuzes, ongeacht de mening van anderen. “Om zichzelf te kunnen overtreffen zal ze eerst op gelijke hoogte met zichzelf moeten komen.”

Een rode lijn van zich verliezen en zich terugvinden in de relaties, in de liefde, loopt door het boek heen. “Ik ben geboren om lief te hebben en uit lafhartigheid heb ik de vrijdenker gespeeld. Omdat ik vreselijk bang was net zo te worden als de anderen, ben ik de anderen gaan haten. Je moet heel sterk zijn om te durven liefhebben.” Samen een pad vinden om op te lopen, wat uit elkaar kan lopen, elkaar weer kan vinden, of een definitieve splitsing teweeg brengt. Het hoort er allemaal bij en de liefde draaft onverminderd voort. Of wij onszelf erin kunnen vinden of niet. De stap die ze zet om zich over te geven aan de mannen in haar leven, volledig voor ze te gaan tegenover en toch ook in samenspel met de moed die het haar kost om haar eigen leven op te bouwen en te behouden, wordt heerlijk beschreven in dit boek.

“Ik vind herinneringen ook onaangenaam: ze verhinderen me mijn verleden te reconstrueren zoals ik het zou willen, zoals ik denk dat het geweest is.” Aan het einde van het boek reflecteert Louise op de wens om een leven te hebben zoals ze het graag gezien wil hebben. De herinneringen blijven echter maar in de weg lopen.

De herinneringen aan dit boek doen mij goed. De mooie reflectie op het leven, het leven van een vrouw met de vrouwen om haar heen, is krachtig en ontroerend. Een heerlijk boek om te voelen, om bij weg te dromen en in meegenomen te worden.

Een eigen gezicht van Benoîte Groult, vertaald door Nini Wielink en uitgegeven door Arena in 1991.

Ben je nieuwsgierig geworden? Dit boek kan je onder andere bestellen via deze link .

Hjalmar Söderberg heeft met het boek Het ernstige spel volgens een Zweedse criticus de enige liefdesroman van betekenis in de Zweedse literatuur geschreven. Söderberg heeft het boek uitgebracht in 1912. Het is een ongecompliceerd boek en het bevat fijne details en zorgvuldige beschreven beelden waardoor je vanzelf in de huid kruipt van de hoofdpersoon Arvid. Het sleept je in 220 pagina’s mee in het liefdesverhaal van Arvid en Lydia.

Arvid Stjärnblom en Lydia Stille proberen een weg te vinden in het ingewikkelde doolhof van liefde en relaties. Dat alles tegen de achtergrond van een Zweden en Europa in aanloop naar de Eerste Wereldoorlog. Ze worden verliefd, een echte jeugdliefde, spannend en nieuw. Toch groeien ze uit elkaar. Terughoudend om echt voor elkaar te gaan, kiezen ze beide uiteindelijk voor een verstandshuwelijk. Arvid en Lydia blijven elkaar tegenkomen en gedurende hun leven zijn ze verbonden. Verwikkeld in een stevige romance komen ook de verschillen in leven en visie op relaties en liefde naar voren. Ongedurig en avontuurlijk, voortdurend zoekend vindt Lydia lust en leven. Zoals ze zegt: “Misschien was het ook een begeerte om te weten of ik in het lot van een mens kon ingrijpen.” Arvid gaat behouden volledig in de liefde voor Lydia op, gekwetst en opnieuw begonnen met hoop blijft hij zoeken naar de verbinding met haar.

Een heerlijk boek om lekker ontspannen te lezen. Söderbergs kan de diepgaande emoties ontzettend mooi en zonder omhaal beschrijven en dat geeft het verhaal diepgang. De subtiele commentaren op sociale en politieke structuren uit het begin van de 20ste eeuw zijn verre van simpel met de ongecompliceerde stijl van Söderberg. “Zoals de burgers leden zijn van dezelfde natie, zijn de naties leden van de mensheid.” In zijn werk bij de krant krijgen we als lezers een beeld van Europa in die tijd en hoe Zweden in deze tijd zich daartoe verhield. Het is een meeslepend liefdesverhaal, vol actualiteit uit begin 20ste eeuw dat blijft boeien en wat heerlijk leest; terecht een klassieker.

De liefde voor elkaar wordt ongecompliceerd beschreven met een mooie beeldende stijl. In het boek wordt er ook voortdurend gezocht naar wat liefde is en hoe het zich ontwikkeld en vooral hoe Arvid zich daartoe verhoudt. “Wie ooit aan de bosnimf zijn hart heeft verpand, diens hart is voorgoed hem ontnomen. Hij is ongeschikt voor de huwelijksband, hij hunkert naar maanlicht en dromen.” Zoveel twijfel in zijn relaties, hoe zeker hij ook is van de liefde en hoeveel hij ook van Lydia houdt, hij blijft maar twijfelen en ook vasthouden aan zijn vrouw en zijn vrouw aan hem.

Söderbergs schrijfstijl is een van de meest opvallende aspecten van Het ernstige spel. Zijn taalgebruik is direct en ongekunsteld, zonder onnodige versieringen. Hij heeft een bijzonder talent voor het vastleggen van fijnzinnige details en het zorgvuldig kiezen van beelden die je meeslepen in het innerlijke leven van de hoofdpersoon, Arvid’s twijfels, passies, worstelingen en gedachten ervaar je en je gaat een sterke verbinding met hem voelen.

Ook heeft het boek een ironische kant die vooral tot uiting komt in de manier waarop het leven van Arvid zich ontvouwt. Hoewel hij streeft naar diepgaande, betekenisvolle ervaringen, vindt hij zichzelf vaak verstrikt in situaties die hem daarbij niet helpen. Hij zoekt naar verbinding, maar wil zich niet binden, hij bedriegt zijn vrouw en wordt zelf bedrogen en zo zijn er nog een aantal te noemen. “Ik wilde een wereldziel zijn. Ik wilde degene zijn die alles weet en alles begrijpt.”

Als je gek bent op een roman met een meeslepende liefdesgeschiedenis geschreven met een zeer verfijnde pen, dan is dit het boek voor jou. Ongecompliceerd, zonder humbug en ingewikkeld gedoe is het een lekker boek om te lezen. “Je kiest je lot niet. Net zomin als je je vrouw of je maîtresse of je kinderen kiest. Je krijgt ze, en het kan gebeuren dat je ze kwijtraakt. Maar je kiest niet!” Wie weet heb jij dit boek ook niet gekozen, maar als je nog kan kiezen, dan adviseer ik deze.​

Het ernstige spel van Hjalmar Söderberg, vertaald door Bertie van der Meij en uitgegeven door Wereldbibliotheek in 2003.

Ben je nieuwsgierig geworden? Dit boek kan je onder andere bestellen via deze link.

Afval en dorre bladeren is een boek van de populaire Colombiaanse schrijver Gabriel García Marquez oorspronkelijk gepubliceerd in 1955 en nogmaals in 1972. Het is een relatief en onbekend werk van de Nobelprijswinnaar waarin hij experimenteert met thema’s en stijlen die herkenbaar zijn in zijn latere werken. Het boek speelt zich af in het dorp Macondo dat gesticht is door een aantal families op de vlucht voor oorlogsgeweld. Het is een dorp wat in veel van Marquez zijn boeken een rol speelt. We luisteren naar drie monologen, van een oude kolonel, van zijn dochter Isabel en van haar zoon, uitgesproken tijdens de dodenwake in 1928 van een zonderlinge Franse arts in Macondo.

Elk van de monologen duikt diep in het leven van de verteller en er ontstaat een levendige en gedetailleerde wereld. Het alledaagse en wonderbaarlijke vloeien naadloos samen in de monologen en ook de monologen komen steeds weer samen in gelijk uitgesproken zinnen, bijvoorbeeld: ‘Het is woensdag in Macondo’. De titel zegt het al, de monologen beschrijven de vergankelijkheid en het verval wat centraal staat in het dorp door de komst van de Bananenmaatschappij. De oude kolonel, zijn dochter Isabel en haar zoon worstelen met hun ambities en de harde realiteit van hun bestaan.

In het dorp maken ze de komst van de Bananenmaatschappij mee. Het dorp bloeit op, er komt zelfs een bioscoop, en tegelijkertijd sterft het af als de dorre bladeren. Het is een cyclus die met de komst van de Europeanen in Zuid-Amerika op meerdere plaatsen te zien is. De monologen weerspiegelen de politieke en sociale onrust met subtiele verwijzingen naar de reële historische context van Colombia in de midden twintigste eeuw. In latere boeken van Marquez is dit nog nadrukkelijker aanwezig, maar ook hier ontstaat dit beeld al. Dit maakt het boek niet alleen een literair werk maar ook een document dat inzicht geeft in de culturele en historische achtergrond van het land.

In Macondo zijn de inwoners niet verzot op vreemdelingen, zeker niet op een zonderlinge vreemdeling als de Franse arts die weigert te helpen als ze hem nodig hebben. Samen vertellen de drie monologen een geschiedenis die begint wanneer een vreemde Franse dokter in het dorp verschijnt en die eindigt wanneer hij zich heeft opgehangen. “De rozemarijn leek gewurgd te worden door de verblindende helderheid van het septemberlicht, door het slaapverwekkende van de krekels, door het hijgen van de mannen die in de buurt een deur probeerden weg te halen.” We maken ook kennis met de complexiteit, tragiek van de vertellers. Gevangen tussen verlangens en de beperkingen die de omgeving hen oplegt laten droom en werkelijkheid met elkaar botsen.

De cyclus is ook in de personages en de familiedynamieken te zien die Marquez beschrijft in onder andere Afval en dorre bladeren. Heilig overtuigd van de eeuwige kringloop, de onontkoombaarheid van het noodlot, de nuchterheid over alles wat nieuw is en de wetmatigheid van straf na de zonde. Ook de zinloosheid en bijna lusteloosheid van opstand in een dorp, om op te komen voor dat wat voor hun belangrijk is, dat speelt een rol. “Ik zal hier blijven zitten, helemaal kapot, tot aan de dag des oordeelsvorming. Dat wil zeggen, als tegen die tijd de termieten mijn stoel niet hebben opgevreten.” En in dit geloof worden ze nog gevoed door de pastoor van het dorp die zijn preken niet baseert op het evangelie maar op de weersvoorspellingen in de Bristolalmanak.

Het is een van de eerst geschreven boeken van Marquez en hij experimenteert met verschillende technieken. Zijn kenmerkende magisch realisme is al zichtbaar, hoewel minder nadrukkelijk aanwezig dan in zijn latere boeken. De beschrijvingen zijn rijk en poëtisch en hij gebruikt de omgeving vaak als een spiegel van het verhaal en de innerlijke staat van de personages. “Alles lijkt verwoest te zijn sinds we de rozemarijn en de nardus niet meer verzorgden, sinds de onzichtbare hand het kerstservies liet barsten in de kast en ervoor zorgde dat de motten zich volvreten aan de kleren die niemand meer aantrok.” Zijn vermogen om emoties uit te drukken door middel van rijke metaforen en gedetailleerde observaties van het alledaagse leven is een van de meest opvallende aspecten van zijn schrijfstijl in dit boek.

Ik vond het een heerlijk boek om te lezen, ik droom weg op de poëtische stijl van Marquez. Toch mis ik hier als fan van zijn boeken het magische realisme nog waar hij hier nog minimaal mee experimenteert. Toch zijn de verhalen meeslepend en raken ze door de diepgaande emotionele beschrijvingen van Marquez. En zijn genialiteit is hier al meer dan duidelijk! Het is een must-read voor de fans van Marquez en de liefhebbers van Latijns-Amerikaanse literatuur. Dit boek is een getuigenis van Marquez' literaire zoektocht en experimenten die de weg vrijmaakten voor zijn latere successen. Het is een eerbetoon aan zijn schrijfvaardigheid en een bewijs van zijn diepe verbondenheid met de culturele en sociale vraagstukken van zijn tijd. Zeker een aanrader dus! En om positief af te sluiten:
“En voordat wij doorhebben wat er gebeurt, barst het licht de kamer binnen, achterover tuimelend, krachtig en volmaakt, omdat ze de steun hebben weggehaald die het gedurende tweehonderd jaar overeind hield met de kracht van tweehonderd ossen, en nu valt het licht achterover de kamer binnen, terwijl het bij zijn tomeloze val de schaduw van de dingen meesleurt.”

Afval en dorre bladeren van Gabriel García Marquez, vertaald door C.A.G. van den Broek en uitgegeven door Meulenhoff in 1974.

Ben je nieuwsgierig geworden? Dit boek kan je onder andere bestellen via deze link.