Narziss en goldmund

---

Wij tweeën, beste vriend, wij zijn zon en maan, zee en land. Ons doel is niet in elkaar over te gaan, maar inzicht in elkaar te verwerven en dat de een in de ander leert zien en eerbiedigen wat deze is: tegenhanger en vervollediging van de ander.

---

Het is een van de meest geliefde werken van Hermann Hesse. Het klassieke meesterwerk Narziss en Goldmund, gepubliceerd in 1930, vertelt het verhaal van een vriendschap en verkent diverse filosofische thema’s in een poëtische en lyrische stijl met fantastische en gedetailleerde beschrijvingen van liefde en landschap. Hoofdthema is het conflict tussen spiritualiteit en het wereldse, logos en eros, mannelijkheid en vrouwelijkheid, denken en voelen van ieder mens en dit verzoent zich in de dood. Als een verbonden polariteit die vrede gesloten heeft.

In een middeleeuws klooster in Duitsland ontmoeten we Narziss, een jonge religieuze en ambitieuze intellectueel. Al snel komt Goldmund aan met zijn vader, klaar om zijn opleiding in het klooster te beginnen. Goldmund bewondert de discipline, het intellect en de religieuze contemplatie van Narziss waar hijzelf meer een dromer is en de jongens beginnen naar elkaar toe te groeien. Een bro-mance avant la lettre. Een vriendschap gebouwd op de tegenstellingen.
Goldmund besluit na een aantal jaar de weidse wereld in te trekken en als landloper en zijn leven door te brengen in pure vrijheid. “Een doel bezitten, dat was iets voor anderen, niet voor hem.” Narziss blijft op zijn eigen manier diepgang zoeken binnen de kloostermuren om uiteindelijk zijn ambitie waar te maken binnen in het klooster.
In zijn vele jaren als landloper ontdekt en leert Goldmund het leven kennen. Op zoek naar schoonheid, genegenheid en spanning ontmoet hij mannen en vrouwen. Hij leidt een bewogen liefdesleven en lijkt even rust gevonden te hebben als beeldhouwer, maar het avontuur blijft lonken. “Maar een thuis of doel zou hij toch nooit vinden, nooit zou hij zich echt geborgen en veilig voelen, de wereld zou hem altijd blijven omringen met haar raadselachtige schoonheid en raadselachtige verontrusting, steeds weer zou hij moeten luisteren naar deze stilte midden waarin zijn hart, zo angstig en vergankelijk, zich horen liet.”
En dan komt Goldmund na al zijn omzwervingen terecht in hachelijke omstandigheden waar ook tot zijn grote verbazing zijn goede vriend Narziss weer opduikt. Golmund gaat mee terug naar het klooster waar Narziss zijn ambities waar heeft gemaakt en abt is geworden. De vraag is of een leven vol wetenschap en rede, een opgesloten leven, opweegt tegen het vrije leven van Goldmund? Als Goldmund aan de slag gaat als beeldhouwer in het klooster komt Narziss bij het zien van het resultaat tot de conclusie dat geen van twee beter is, maar dat de tegenstellingen uitsluitend in verbinding samenkomen en met elkaar kunnen bestaan in de onoverkomelijke dood.

“Alle vormen van bestaan leken te berusten op het twee-zijn, op tegenstellingen; je was ofwel vrouw of man, ofwel landloper of burgermannetje, ofwel verstandig of gevoelig - er bestond nergens een mogelijkheid om inademen en uitademen, man zijn en vrouw zijn, vrijheid en orde, drift en geest tegelijkertijd te beleven, je moest altijd voor een van de twee betalen met het verlies van de anders, en het was altijd even belangrijk en begerenswaardig als het ander!”

Ik heb ontzettend genoten van de lyrische en rijke beschrijvingen van Hesse. Het middeleeuwse landschap wordt beeldend en poëtisch gevisualiseerd doordrenkt met een diepe liefde voor detail en landschap. De beschrijving van wolken, bergen, ruimte, landschappen, steden, mensen, leven, liefde en dood is magisch. Ook de belevenissen van Goldmund zijn lyrisch en diepgaand en de dialogen tussen Narziss en Goldmund zijn vol wijsheid en inzichten die de je uitnodigen om dieper na te denken over de eigen levenskeuzes. “Je kunt onmogelijk het denken als zodanig verwerpen maar de toepassing toejuichen.“ In een wereld waar rede overheerst, zeker geen verkeerde uitdaging die Hesse ons daarmee geeft.

De personages in het boek zijn indrukwekkend. Narziss, die onbeweeglijk en zeer overtuigd lijkt in zijn geestelijke ambities en van zijn gelijk dat rede de weg tot verlichting is, ondergaat subtiele veranderingen door zijn relatie met Goldmund. Hij wordt gedwongen zijn eigen geloof en motivaties te heroverwegen, en komt tot een dieper begrip van zijn eigen pad in het leven. Goldmund, aan de andere kant, vertegenwoordigt de rusteloze ziel op zoek naar schoonheid en begrip door kunst en liefde. Zijn reizen en avonturen brengen een diepere waardering voor de vergankelijkheid van het leven en de waarde van persoonlijke vrijheid. “Mooi was het leven, mooi en vluchtig was het geluk, mooi en vlug verwelkt de jeugd.”

Naast de diepgaande filosofische verkenning tussen de tegenstellingen van de mens, is het ook een ode aan vriendschap. Een vriendschap waarin je elkaar vindt zoals je bent, in alle verschillen, maar waarin ook loslaten en weer samenkomen past in de dynamiek. Ieder in eigen kracht en talent. 

Het is een ontroerend en fantastisch boek. Hesse heeft het unieke vermogen om filosofische ideeën toegankelijk en emotie voelbaar te maken. De worsteling met sterfelijkheid van Goldmund en de uitdaging van Narziss met het zoeken naar ruimte in zijn denkbeelden en die van het klooster zijn aangrijpend en inspirerend. Het is een boek met personages die elkaar aanvullen in de zoektocht naar betekenis die iedereen kent. Alleen Hesse weet het met een stijl en klasse op te schrijven die weergaloos is. Het boek is een ode aan de complexiteit van het menselijk leven en een uitnodiging om onze eigen weg in het leven kritisch te bekijken.

“Wat ging dat allemaal vlug, wat lag het geluk overal voor het grijpen, mooi en opwindend, en wat was het toch vlug voorbij.” Dat idee heb ik ook bij het lezen van dit boek gehad. Het kon niet lang genoeg duren en was veel te snel voorbij. Intens, inspirerend, magisch en een uitzonderlijk geluk om dit boek te ontdekken, zoals gelukkig vele voor mij. Het is niet voor niets een meesterwerk.

“Jij ontfermt je juist over wat het minst duurzaam is, het meest sterfelijk, en jij verkondigt de zin van de wereld juist in wat voorbij gaat. Jij wendt je er niet van af, jij geeft je eraan over, en doordat je dat doet verandert het in het meest verhevene, wordt het een gelijkenis voor wat eeuwig is.”

Narziss en Goldmund van Hermann Hesse, vertaald door Pé Hawinkels en uitgegeven door De Arbeiderspers in 1970.

Ben je nieuwsgierig geworden? Dit boek kan je onder andere bestellen via deze link.

---