‘De fietser van Tsjernobyl’ van Javier Sebastián is een boek dat zich afspeelt tegen de achtergrond van een van de meest verwoestende menselijke en ecologische rampen van de twintigste eeuw. Het geeft een inkijk in de vernietigende kracht die deze ramp met zich meebracht voor mensen en gezinnen die hun huizen hebben moeten verlaten. Dit boek, dat vertaald is uit het Spaans, zoekt een weg tussen fictie en documentatie in een bizarre reis op zoek naar ‘thuis’.

“Een huis moet je onderhouden zodat het niet instort. Als je erin woont blijft het wel overeind, ook al breng je geen reparaties aan. Maar o wee, als je weggaat. Zodra je weggaat, worden de materialen week en in een tijd van niks zakt het in elkaar.”

Het verhaal gaat over de zogenoemde ‘fietser’, die door het desolate landschap van Tsjernobyl zwerft als een voormalige bewoner van de ontruimde zone. We maken kennis met hem in een spookstad op een afgelegen plaats in het besmette gebied. Hij neemt ons mee door de stad heen, laat ons kennis maken met de plunderaars en de weinig achtergebleven inwoners.
De fietser lijkt een dubbel leven te leiden. Enerzijds lijkt het een geïsoleerde overblijver te zijn in een van de ontruimde steden, anderzijds lijkt het een wetenschapper die de gevolgen van de nucleaire ramp op het milieu onderzoekt en mensen kan helpen met een mogelijk vertragend medicijn.
Gedurende het boek leren we meer over hem en zijn onverbroken liefde voor zijn vrouw. De verlaten plaats blijft aan hem en aan zijn vrouw trekken en langzaam ontstaat er een community van overgeblevenen of terugkerende mensen. Allemaal op zoek naar een thuis op deze ontheemde plek. “Maar goed dat er wodka bestaan. En dat we niks weten.”

Het boek snijdt een ontzettend belangrijk onderwerp aan en geeft een realistisch beeld van wat er gebeurt is. Fictie en documentatie lopen door elkaar heen. Het is een mooi boek, maar ook zeer technisch op sommige stukken en bijna zakelijk. Dat maakt het moeilijk te volgen en ingewikkeld om te lezen.
Er lopen verschillende verhaallijnen door elkaar waarin niet veel duidelijk wordt. Dat maakt het moeilijk te volgen en lastig om een gevoel te krijgen bij het verhaal dat ik lees. Het is niet een heel dik boek, dus er is weinig ruimte voor compensatie van het technische deel en de missende informatie door de verhaallijnen die door elkaar lopen.
Halverwege het boek komt er meer duidelijkheid en begint het verhaal intrigerender te worden. Het verlangen van de hoofdpersoon komt langzaam boven drijven. Daarnaast is het boek informatief en vind ik het leerzaam om meer over Tsjernobyl te leren.

“Hij liep met grote passen, waarmee hij uitdrukte dat crises zijn terrein waren. Actie als een manier van leven.”

Sebastián’s beschrijvingen van de besmette landschappen zijn spookachtig, waardoor een sterke sfeer wordt gecreëerd die je onderdompelt in een wereld die zowel bekend als volkomen buitenaards lijkt. Toch kan dit soms overweldigend zijn, waardoor het moeilijk wordt om de diepere thema’s van het verhaal te doorgronden. Zeker in het midden van het boek lijkt het verhaal wat te stagneren en wordt het in de complexiteit een slepend verhaal.
De karakters rondom de hoofdpersoon worden helaas slechts oppervlakkig beschreven. De enorme impact van Tsjernobyl komt in deze levens naar voren en toch is dat in het boek niet echt voelbaar. Er ontstaat door de summiere beschrijving van deze personages geen emotie bij mij als lezer.

Het is wel een thematisch rijk boek over isolatie, verlies en de impact van de mens op de natuur en op elkaar. De omvang van een ramp als deze is niet te bevatten en wordt door het boek wel duidelijker. Een van de sterkste punten van het boek is hoe het de ethische dilemma's aansnijdt die gepaard gaan met het menselijke handelen, onder andere in wetenschappelijk onderzoek. “Vannacht droomde ik dat God boos op me werd en ik vroeg hem niet zo tegen me te doen, zo erg was het toch niet.” De fietser, hoewel hij gedreven wordt door een nobel doel, moet de gevolgen van zijn daden onder ogen zien, en je wordt als lezer uitgedaagd om na te denken over de prijs van menselijke vooruitgang.

‘De fietser van Tsjernobyl’ blijft een fascinerend boek dat belangrijke vragen stelt over verantwoordelijkheid van menselijk handelen, berouw en het verlangen naar een thuis in een gebroken wereld. Sebastián's boek is een waardevolle toevoeging aan de literatuur over Tsjernobyl als een herinnering aan de ramp.
Het is een boek dat uitdaagt. Voor degenen die geïnteresseerd zijn in de snijpunten van geschiedenis, wetenschap en ethiek, biedt dit boek een kijk op wat het betekent om te leven in de schaduw van een ramp.

De fietser van Tsjernobyl van Javier Sebastián Luengo, vertaald door Peter Gelauff en uitgegeven door De Wereldbibliotheek in 2015.

Ben je nieuwsgierig geworden? Dit boek kan je onder andere bestellen via deze link.

‘Herinnering aan mijn droeve hoeren’ van Gabriel García Márquez is een novelle uit 2004 waarin Márquez de zoektocht van liefde en en leven beschrijft. Dit dunne boekje is een fantastische toevoeging aan zijn oeuvre en stelt absoluut niet teleur tussen de vele andere mooie boeken die Márquez heeft geschreven. In dit korte verhaal weet hij het ontroerende verlangen van een oudere man bloot te leggen aan de hand van verhalen uit zijn verleden en een jonge liefde die hieruit opbloeit.

We volgen een man die zichzelf voor zijn 90ste verjaardag op een ongebruikelijke cadeau trakteert. Hij belt een bevriende bordeelhoudster op en vraagt om een jong meisje, een maagd. Gespannen kleedt hij zich mooi aan en vol verwachting gaat hij op pad. Hij ontmoet een slapend meisje, bestudeert haar rustig en gaat dan zelf ook slapen. Hij blikt terug op zijn vroegere ervaringen met de hoeren in de glansrijke dagen tot de nu vervallen dagen. De ouderdom weerspiegelt zich in het uiterlijk van de mensen en ook de rosse buurt verandert mee. Zo ontmoet hij het meisje nog een aantal keer zonder dat er enig fysiek contact ontstaat. Toch wordt zijn wekelijkse column iedere keer populairder. Hij kijkt steeds meer uit naar de ontmoetingen met het slapende meisje.
Zijn leven memorerend merkt hij dat hij zich nu anders voelt. Vele keren heeft hij het bordeel bezocht en daar kennis gemaakt met meerdere mooie en verleidelijke vrouwen, maar dit keer is het anders. Hij is voor het eerst in zijn leven echt verliefd en dit straalt af op alles wat hij doet. “Dit was eindelijk het echte leven, mijn hart was gered, en na een gelukkige doodsstrijd was het ertoe gedoemd om, vervuld van goede liefde, te sterven op een of andere dag na mijn honderdste.”
​
Ik vind het een lieflijk boek. De herinneringen van de oude man zijn die van een werkend leven, alleen in een groot huis; eenzaam en monotoon. Hij rakelt ze op met melancholieke nostalgie en wisselt dit af met soms onverwachte lichtheid en humor. “Dit is alles wat het leven me heeft gegeven en ik heb er niets aan gedaan om er meer uit te halen.” Het boek confronteert met sterfelijkheid, alleen zijn en een leven zonder liefde en hoop.

Echter, de liefde wekt hem en vervult het grote huis weer met leven. Het is hoopvol zelfs als de hoop al vervlogen lijkt. “Het bloed stroomde vloeiend als een lied door haar aderen, ging via vertakkingen naar de meest verborgen delen van haar lichaam en keerde gezuiverd door de liefde terug naar haar hart.” Een onverwachte schoonheid die het leven de man brengt op een moment dat hij het niet meer verwacht. Hij ontdekt zichzelf opnieuw en vernieuwt zichzelf en zijn huis en kijkt het leven weer meer hoop tegemoet. Met een zinvol leven gaat hij nu zeker 100 worden!

Márquez staat bekend om zijn rijke, poëtische taal en zijn vermogen om buitengewone verhalen te vertellen over gewone mensen. Tijd en herinneringen vervloeien met elkaar in deze novelle en zijn een reflectie op het verlopen van de tijd in een leven dat op zijn einde loopt. Het verval en de vluchtigheid van het leven is een rode draad door het boek heen. “Wat je ook doet, dit jaar of binnen honderd jaar, je zult voor eeuwig en altijd sterven.” Typerend voor Márquez is het afwisselen tussen zwaarheid en lichtheid in het schrijven, de humor en weemoedigheid die door elkaar heen lopen en dat komt hier kort en krachtig tot uiting.

‘Herinnering aan mijn droeve hoeren’ wordt als een controversieel werk van Márquez gezien, voornamelijk vanwege het delicate onderwerp en de provocerende titel. Toch is het een verhaal wat mij grijpt. Het is ontroerend verhaal waarin Márquez erin slaagt om de belevenissen van deze oude man te vervlechten in een gepassioneerde roman over de liefde, verlangen en eenzaamheid in een verhaal met een naderende dood.

Ik lees ontzettend graag de boeken van Márquez. Het magisch realisme, de fantastische bewoordingen, de zwaarheid vermengt met humor en de krachtige schets van het leven in een stad of dorp weet hij als geen ander te verwoorden. “De inspiratie waarschuwt niet van tevoren.” Met de weinige woorden waarmee Márquez een dusdanig krachtig verhaal als dit weet neer te zetten geeft hij blijk van zijn ontzettende schrijfkunst.

Dit boek is niet alleen een verhaal over het verval en de vluchtigheid van het leven, maar ook een hoopvolle viering van het leven en de onverwachte rijkdom die de liefde brengt. Márquez daagt je met dit boek uit om voorbij het controversiële onderwerp te kijken en je te verdiepen in de kracht van leven en liefde die hij zo meesterlijk heeft geschetst. Daarmee is het zeker een aanrader!

“Ik moest me inhouden om niets te laten merken van de schaamteloze emotie waardoor mijn tranen onder druk werden gezet. En weer bleef alles na al die jaren zoals het altijd was geweest.”

Herinnering aan mijn droeve hoeren van Gabriel García Màrques, vertaald door Mariolein Sabarte Belacortu en uitgegeven door Meulenhoff in 2004.

Ben je nieuwsgierig geworden? Dit boek kan je onder andere bestellen via deze link.