Het huis met de geesten

---

Bij ons is de dwaasheid over iedereen verdeeld en er was niet genoeg over voor een echte gek in de familie.

---

Ik heb ‘Het huis met de geesten’ in één adem uitgelezen en ’s avonds net zo lang doorgelezen tot het boek uit was en dat is het meer dan waard geweest. Isabel Allende heeft ‘Het huis met de geesten’ gepubliceerd in 1982 en in 1985 is het in het Nederlands gepubliceerd door de Wereldbibliotheek. Het is haar debuut waarin we kennis maken met de familie Del Valle. Ze heeft later nog twee boeken geschreven over de familie Del Valle, namelijk ‘Fortuna’s dochter’ en ‘Portret in sepia’.

In deze familiekroniek maken we kennis met Esteban Trueba en vooral met de vier unieke vrouwen van de familie Del Valle die om hem heen bewegen. Trueba is een gedreven man die zich verloofd met Rosa de Schone. Zo maken we kennis met de eerste vrouw uit de familie Del Valle. Rosa is ondenkbaar mooi, een nimf met lange groene haren en gouden ogen. Rosa overlijdt vroegtijdig nog voordat ze kunnen trouwen.
In zijn rouw maken we kennis met de tirannieke en wellustige grootgrondbezitter die Trueba is. Hij keert terug naar zijn vergane landgoed Tres Marías. Hij begint aan de wederopbouw van het machtige, grootse en welvarende landgoed. Wanneer Clara, het zusje van Rosa, later volwassen wordt, trouwt ze met Esteban. Clara is een dromerige helderziende met telekinestetische krachten waar ze graag op oefent. Ze leven samen in een groot huis vol geesten en krijgen een dochter, Blanca. Blanca wordt verliefd op de zoon van een van de arbeiders op Tres Marías die later protestzanger wordt. Samen krijgen zij het meisje Alba dat de wonderbaarlijke geschiedenis van de familie uiteindelijk opschrijft.
Ambitieus en meedogenloos als hij is, blijkt Trueba ontzettend geschikt voor de politiek. Zijn leven wordt echter gekenmerkt door verlies en teleurstelling, vooral in zijn relaties met zijn familieleden. “Ik zag de woede in mij groeien als een kwaadaardig gezwel dat de mooiste uren van mijn bestaan zou vergallen en tederheid en genade voor mij onmogelijk zou maken.” Esteban’s conservatieve en autoritaire houding botst met de idealen van de vrouwen in de familie. Het politieke klimaat van Chili komt binnen in het grote huis met de geesten.

Het is een prachtig boek met een wijdse thematiek. Een van de belangrijkste thema's is de spanning tussen traditie en verandering. Esteban vertegenwoordigt het oude, conservatieve Chileense landaristocratie, terwijl zijn kinderen en kleinkinderen opkomen voor sociale rechtvaardigheid en hervorming. “Zonder ooit een das, horloge of leren schoenen te hebben gedragen, had hij zicht de luxe kunnen veroorloven van tederheid, oprechtheid, verspilling en de siësta omdat hij aan niemand rekenschap was verschuldigd.”
De rol van vrouwen en de strijd tegen patriarchale structuren komt ook duidelijk naar voren. De vrouwen in de familie Trueba zijn krachtig en onafhankelijk, en ze spelen een cruciale rol in het verloop van het verhaal. Van Clara’s stille wijsheid en magische gaven tot de revolutionaire overtuigingen van Esteban’s kleindochter Alba: de vrouwelijke personages geven vorm aan de geschiedenis van de familie en verzetten zich tegen de beperkingen die hen worden opgelegd.
Dit boek is geschreven in de nasleep van de Chileense militaire staatsgreep van 1973, waarbij de democratisch verkozen president Salvador Allende werd afgezet door het leger onder leiding van generaal Pinochet. Deze ingrijpende gebeurtenis en de daaropvolgende dictatuur vormden een diepe wond in de Chileense samenleving en is een belangrijk onderdeel van het boek.

‘Het huis met de geesten’ is een prachtige familiekroniek waarin vier generaties de revue passeren. Rosa de Schone, Clara met haar geesten, Blanca met haar protestzanger en de zalvende getuige Alba. De familiedynamiek is een prachtige spiegel van de politieke onrust in Chili en een veranderend politiek klimaat. De roman eindigt met een gewelddadige staatsgreep die de familie direct raakt. Clara’s bovennatuurlijke gaven worden verweven met de politieke onrust in Chili. Het gebruik van magisch realisme in dit boek versterkt het idee dat trauma’s en herinneringen uit het verleden blijven doorwerken in het heden en de toekomst.

In veel Zuid-Amerikaanse boeken speelt het zogenoemde magisch realisme een belangrijke rol. ‘Het huis met de geesten’ kenmerkt zich door die prachtige stijl en het is ook zeker een signatuur van Allende. “Van jongs af aan moest Alba ervoor zorgen dat er altijd verse bloemen in de vazen stonden. Ze deed de vensters open, zodat er licht en lucht binnenstroomden, maar de bloemen hielden het nooit uit tot de avond omdat de stentorstem van Esteban Treuba en zijn stokslagen de macht hadden de natuur te verschrikken. Zodra hij binnenkwam vluchtten de huisdieren en verlepten de planten.” Het magisch realisme verweeft elementen van het bovennatuurlijke en magische met een alledaagse, realistische setting. Het verruimt de realiteit en geeft Allende als schrijfster de mogelijkheid om de complexiteit van het leven, met al zijn mysteries en onbekende elementen, uit te drukken.
Het past ook bij de cultuur van veel Zuid-Amerikaanse landen waar mythes, vertellingen en spirituele overtuigingen een integraal onderdeel van het leven zijn. Daarnaast geeft het de mogelijkheid om kritiek te leveren op sociale en politieke kwesties op een subtiele en poëtische wijze. Allende heeft net als Gabriel García Màrquez en Jorge Luis Borges magisch realisme tot een poëtische kunst verheven.

Allende’s gebruikt rijke beschrijvingen om de wereld van de familie Trueba tot leven te brengen, en haar gebruik van magisch realisme geeft het boek een dromerige, bijna surrealistische sfeer.
Ze creëert ook levendige en complexe personages. Trueba, ondanks zijn fouten en harde houding, wordt niet neergezet als een eendimensionale schurk. Zijn frustraties, angsten en verlangen naar controle maken hem een tragisch figuur. Clara, aan de andere kant, straalt een kalme en mystieke energie uit die haar tot een ongrijpbare, maar fascinerende, heldin maakt. Ze kan het dromerige en mystieke omzetten in doorpakken en een zeer praktische kant en zodra het kan beweegt ze zich zo snel mogelijk weer naar het ongrijpbare dromen.

Ik vind het een betoverend en ingrijpend boek dat ik niet meer weg kon leggen. Het boek neemt je mee op een reis door vier intrigerende vrouwelijke generaties, waarbij liefde, verlies, magie en politiek met elkaar verweven zijn. Een heerlijk boek om bij weg te dromen en toch ook weer naar de realiteit getrokken te worden.

“Net als op het moment dat we op de wereld komen, zijn we bij het sterven bang voor het onbekende. Maar die angst zit van binnen en heeft niets met de werkelijkheid te maken. Sterven is als geboren worden; alleen maar een overgang.”

Het huis met de geesten van Isabel Allende, vertaald door Saskia Otter en uitgegeven door De Wereldbibliotheek in 1985.

Ben je nieuwsgierig geworden? Dit boek kan je onder andere bestellen via deze link.

---