De onsterfelijke grote broer

---

Mouloud Mammeri is een Algerijnse schrijver, antropoloog en taalkundige die op 28 december 1917 geboren werd in het dorp Taourirt-Mimoun in de regio Kabylie in Algerije. Hij werd geboren in de Kabyle-cultuur en krijgt de waarden vanuit deze cultuur van jongs af aan mee. Hij groeide op in het Kabylische gebergte.

De Kabyle-bevolking is een Berberse etnische groep in Algerije met een rijke en diverse cultuur. Zo spreekt deze gemeenschap de Kabyle-taal die tot de Tamazight-taal familie behoort, ook wel bekend als Berbertalen. De Kabyle-taal is een van de meest prominente talen in de Berbertalen en hoort bij de Berberse tak van de Afro-Aziatische taalfamilie die in Noord-Afrika al duizenden jaren wordt gesproken. Mammeri heeft zich hard gemaakt voor het behoud van de Kabyle-cultuur en -identiteit.

Mammeri laat al heel jong een passie voor leren zien en rondt zijn basis- en middelbare onderwijs af in Kabylie. In 1939 wordt hij opgeroepen voor het Franse leger en in 1940 weer gedemobiliseerd. Hij vertrekt vervolgens om te gaan studeren in Algiers aan de universiteit. In 1942 wordt hij opnieuw opgeroepen en neemt na de landing van de Amerikanen in Italië deel aan militaire campagnes is Italië, Frankrijk en Duitsland. Hij vervolgt zijn studie aan de universiteit van Parijs waar hij zich specialiseert in literatuur en taalkunde. Hij heeft een heel aantal jaren doorgebracht in Parijs en heeft het Westerse denken hier omarmt.
Ondanks zijn tijd in Parijs en zijn succes in Frankrijk, keert Mammeri terug naar Algerije om zijn cultuur te bestuderen en behouden. Aan de vooravond van de Algerijnse Onafhankelijkheidsoorlog (1954-1962) die tussen de 350.000 en anderhalf miljoen mensen het graf mee innam, debuteerde Mammeri in 1952 met Het verlaten land. Het boek wordt als de eerste grote moderne Algerijnse roman beschouwd, daarom kreeg Mammeri de koosnaam Da Lmouloud. Da is een afkorting van dada, een respectvolle aanspreekvorm voor de oudste broer binnen een gezin. In Kabylië wordt Mouloud als Lmouloud uitgesproken. In Algerije wordt de roman door velen omarmd, maar het kreeg ook het commentaar verkeerde beschouwingen over de Algerijnse literatuur te bevatten en het werd regionalisme verweten, omdat het verhaal zich voor een groot deel in het dorp Tasga afspeelt. De reacties in Algerije hadden gemeen dat ze een dorst naar eigen verhalen op papier vertolkten. Eindelijk was er onder hen weer een groot schrijver opgestaan.

Mammeri heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de Kabyle-taal, cultuur en folklore, wat leidde tot zijn betrokkenheid bij de Amazigh-beweging, ook wel Berber-beweging, en zijn inzet voor de erkenning en bescherming van de Amazigh-identiteit in Algerije. In 1957 ziet hij zich echter genoodzaakt het land te verlaten en gaat hij in ballingschap in Tunesië, op vlucht voor het gezag. In 1962 wordt Algerije onafhankelijk en keert hij terug naar zijn vaderland. Hij schrijft de eerste toespraak die Ben Bella bij de Verenigde Naties voorleest. Alleen na de Algerijnse onafhankelijkheid is Arabisch de officiële landstaal, waardoor de autoriteiten Mammeri’s onderzoek naar de Berbertalen als bedreigend ervaren. Ze zijn bang voor een revolte. Ondanks dat zet Mammeri zijn werk voort en hij blijft publiceren. Wanneer een toespraak van Mammeri wordt geweigerd in 1969 ziet het volk dit als het zoveelste bewijs van de onderdrukking van de Berbertaal en -cultuur en gaan ze de straat op. De machtshebbers beantwoorden dit met grof geweld. Wanneer Mammeri in 1989 overlijdt door een auto-ongeluk, gaan er geruchten dat de overheid mogelijk verantwoordelijk is.
Het is 25 februari 1989, elf uur ’s avonds en Mammeri heeft flink doorgereden. De jaren negentig staan voor de deur en de volgende oorlog hangt in de lucht, de Algerijnse burgeroorlog tussen de overheid en islamitische groeperingen. Mammeri is voorbij het Algerijnse Aïn-Delfa. Het regent hard. Achter hem rijdt een taxi, te dichtbij. In een bocht wordt Mammeri verrast door een stilstaande vrachtauto met knipperende lichten. Mammeri remt, maar de taxi achter hem reageert te laat en rijdt in op de auto van Mammeri. Hij verliest de macht over het stuur, raakt van de weg en knalt tegen een boom. Een aantal uren later overlijdt hij in het ziekenhuis.
Op Mammeri’s begrafenis in Taourit-Mimoun bewezen meer dan tweehonderdduizend mensen hun laatste eer aan de schrijver. Zijn dood werd op televisie bekend gemaakt, maar ze konden geen filmfragmenten van hem tonen. Ze hadden hem nooit laten spreken.

Zijn bijdrage aan de Amazigh-cultuur en Kabyle-cultuur is ook in zijn literatuur te vinden, vermengd met een aantal Westerse invloeden. Mammeri schreef zowel poëzie als proza. Zijn poëzie wordt geprezen om zijn diepgaande emotionele en filosofische inhoud, terwijl zijn proza de Kabyle-cultuur en het alledaagse leven in Algerije verkent. Hij schreef in de Kabyle-taal en zijn werken weerspiegelen niet alleen de schoonheid van deze taal, maar ook de rijke tradities en geschiedenis van de gemeenschap. Zijn diepgaande begrip van de cultuur wat hij opdeed als antropoloog en zijn streven naar culturele erkenning hebben een blijvende invloed gehad op de Algerijnse literatuur en cultuur en zijn nalatenschap blijft voortleven in de moderne geschiedenis van Algerije.

Het fatale auto-ongeluk heeft zijn academische en literaire werk niet minder populair gemaakt. De tijd heeft de betekenis ervan alleen maar doen toenemen. De sleutel naar die bereikte eeuwigheid is zijn debuutroman; al het belangrijke werk van Mammeri ligt in het Het verlaten land en vele academici en schrijvers zijn aan hem schatplichtig: Da Lmouloud, de onsterfelijke grote broer.

Zie hieronder de boeken van Mammeri. Ben je nieuwsgierig geworden en wil je meer van Mammeri ontdekken dan kan je op de boeken klikken.

---