Gewone mannetjes

---

De beste dingen, zei hij altijd, worden uit één nacht samengesteld en verdwijnen weer met de ochtend. Dat wat de mensen ‘het vlietende leven’ noemen.

---

‘Een kunstenaar van het vlietende leven’ is een wonderbaarlijke en intrigerende roman geschreven door Kazuo Ishiguro en gepubliceerd in 1986. Het is een van de boeken die dit jaar op mijn lijstje staat. Ik wil in 2024 graag alle boeken van Kazuo Ishiguro lezen en dan van zijn eerste werk tot de laatste. ‘Een kunstenaar van het vlietende leven’ is het tweede boek dat Kazuo Ishiguro heeft geschreven. Na de eerste wist ik even niet zo goed wat ik moest denken, maar na deze tweede roman van hem ben ik fan!

Ishiguro heeft een poëtische schrijfstijl die zich kenmerkt door de voornamelijk krachtige emotionele stijl. Als geen ander weet hij in ‘Een kunstenaar van het vlietende leven’ het leven van diverse personages te schetsen tegen de maatschappelijke ontwikkelingen van het nog kinderlijke Japan in die tijd. De verdeeldheid en verbinding na de oorlog, van polarisering tot inzien van fouten en vergeving.

We volgen een schilder die zeer productief was tijdens het Japanse keizerrijk en met zijn kunst ook invloed heeft gehad tijdens de oorlog. In de naoorlogse periode vertelt over zijn leven zonder het schilderen. Hij kijkt terug op zijn werk van voor de oorlog, zijn impact in de oorlog door zijn kunst en de impact die het verleden en heden op de toekomst van zijn familie en leven heeft. Het verhaal speelt zich af van 1948-1950. De zorg voor zijn dochters, de meningen en ideeën die niet uitgesproken worden, maar wel doorklinken door het verhaal, het land in wederopbouw en de leermeester en leerling relatie lopen als diverse rode draden door het verhaal. Hiertoe verhoudt de kunstenaar zich en hierop reflecteert hij vervuld van emotie en een gevoel wat hij weet over te dragen.
Hij blikt terug op zijn leven door de lessen die hij zijn leerlingen heeft gegeven en het bruisende leven in een van de kunstenaarswijken. Ook reflecteert hij op zijn tijd bij zijn leermeester. De blijvende impact die een relatie tussen leermeester en leerling heeft op beide levens is ongekend en is vormend. In het boek komt onder andere terug hoe de leerling en de leermeester zich tot elkaar verhouden en volgen we het proces van volwassen worden en het ontstijgen van de leermeester. Uiteindelijk kiest een leerling een eigen rol en stijl en breekt daarmee langzaam los van de leermeester. Het tekent een waardevolle en intrigerende relatie in de voortgang van het leven.
Dit alles wordt beschreven tegen de maatschappelijke ontwikkelingen van Japan in die tijd. Het naoorlogse Japan krijgt steeds meer Westerse invloeden en de jonge generatie omarmt dit snel. Maar ook de oude Japanse gewoonten en waarden zijn nog altijd bepalend in het land. Dit alles samen met het beeld wat de jonge generatie heeft van de oudere generatie ten tijden van de oorlog en vooral ook in de nasleep, is fenomenaal beschreven door Ishiguro.

Het boek is een fantastische reflectie op een land na een oorlog waar nog altijd polarisering bestaat. Ondanks de eenheid die weer in een land ontstaat na oorlog, blijft altijd de dader en slachtoffer dynamiek bestaan. Families die verscheurd zijn. Het gevoel van schuld voor acties waar je op dat moment van overtuigd was dat het de juiste waren, is voortdurend. Het is slepend en blijft leven in de harten van de personages. De schilder die we volgen in het boek vindt zijn eigen weg in dit doolhof van meningen en uitingen van polarisering en weet zich hierin staande te houden.

En niet alleen een naoorlogse maatschappij heeft impact op het leven van een oudere generatie. Ook de dromen en hoop van de jonge generatie die het overnemen en schoon schip maken met alles wat opgebouwd is door de eigen generatie, komt subliem naar voren. De bedeesde en respectvolle stem van de oudere generatie die opklinkt, die boos is en verdrietig en uiteindelijk probeert vrede te vinden in de nieuwe fase van het leven. Tijdens het lezen van het boek, voel je het.

De poëtische bewoordingen waarin de kunstenaars het met elkaar hebben over Japan is vertederend. “Ons land is als een kleine jongen die leert lopen en rennen.” Het land wordt vaker vergeleken met een kind en staat in het naoorlogse landschap ook in de kinderschoenen. Japan wordt opnieuw gedefinieerd en in deze tijd mogen wij in het boek een kijkje nemen.

In de beschouwing op leven, land, kunst en meesterschap ontstaat een wijsheid die alleen door jarenlange ervaring kan ontstaan. “Het is misschien niet altijd gemakkelijk, maar men kan er slechts bevrediging en waardigheid mee winnen als men in het reine tracht te komen met de fouten die men in de loop van zijn leven heeft begaan.” Hoe bijzonder is het dat Ishiguro dit al weet te schrijven op slechts 32-jarige leeftijd.

Dit boek geeft ons een inkijkje in het kunstenaarsleven, het vlietende kunstenaarsleven in de sobere maatschappij van Japan in tijden van rijkdom, van oorlog en van wederopbouw. En de beschouwing op het leven, het land, de maatschappij en de rol van eenieder daarin. Je voelt het boek en het heeft een diepgaande impact op mijn beeld van het leven en een land. En zoals we allemaal wel eens zullen ervaren, zo sluit ook dit boek. “We hadden de pech dat we gewone mannetjes waren in zulke belangrijke tijden”

Een kunstenaar van het vlietende leven van Kazuo Ishiguro, vertaald door C.A.G. van den Broek en uitgegeven door De Arbeiderspers.

Ben je nieuwsgierig geworden? Dit boek kan je onder andere bestellen via deze link.

---

---