Moeder en pen

---

Waarom wil de wens sterker zijn dan de werkelijkheid.

---

Je  merkt het misschien al… Ik ben fan geworden van Mensje van Keulen. De komende tijd kan je nog wel een aantal van haar boeken hier verwachten. Eerder heb ik geschreven over ’Neerslag van een huwelijk: Dagboek 1977-1979’ en daar heeft ze een vervolg van uitgebracht. In ‘Moeder en pen: Dagboek 1979-1983’ schrijft Mensje van Keulen over haar tijd als moeder en schrijfster.
En weer vind ik het een ontroerend portret van een vrouw in spagaat. De dagelijkse taken en beslommeringen, het moederschap, een ingewikkelde man, een eigen leven in Amsterdam en haar schrijverschap en creativiteit. Ik ben echt onder de indruk van de krachtige momenten van reflectie, de emotie die van het papier spat en de ontspannen nonchalance waarmee ze schrijft.

“Nacht. Allerlei fantasieën die me hopelijk helpen om weer te kunnen schrijven, houden me wakker.”

Ook in dit dagboek staat het zoeken van balans tussen creativiteit en het dagelijkse leven weer centraal. Alleen dan dit keer als pas gescheiden en nog kersverse moeder van haar zoon. “Verlatenheid. Belemmering. Het is de consequentie van het alleenstaande-ouder-zijn. Maar het komt goed uit om in dat plichtmatig-meer-teruggetrokken leven te schuilen, zodat je je minder tussen de mensen begeeft.” Daarmee wordt het niet gemakkelijker. Haar dagboeknotities zijn vaak doordrenkt met gevoelens van schuld, onvermogen en twijfel of ze het allemaal wel goed doet voor haar zoon met daarnaast de frustratie niet genoeg aan het schrijven toe te komen.
Toch ervaar ik meer rust in haar dagboek als moeder. De kogel is door de kerk en er is een definitieve scheiding. De emotionele last waar ze iedere dag mee geconfronteerd werd, neemt af en dat geeft ruimte aan nieuwe dingen, nieuwe liefdes en haar zoon. En het moederschap brengt ook momenten van vreugde en trots naast alle uitdagingen. Ze toont een diepe liefde voor haar zoon en het moederschap in haar dagboeken en een gedrevenheid om het beste eruit te halen.
Ze pakt het schrijven langzaam weer op, maar verzandt toch iedere keer weer in de frustratie van afleiding die ingaat tegen haar passie voor het schrijven. Het schrijven is voor van Keulen een vorm van overleving. “Schrijven is ellendig, niet schrijven is ellendiger.” Het schrijven helpt haar gedachten te ordenen en biedt een uitweg. Haar dagboek is een tip van een vriend om het schrijven vast te houden en ergens naartoe te kunnen met haar emotie. Ze beschrijft het creatieve proces met een mengeling van discipline en noodzaak. Het geeft mij als lezer een diepgaand inzicht in haar worsteling, maar ook in de processen die voor haar ruimte geven om te schrijven. Het is voor haar een manier om de chaos van het leven aan te kunnen.

Het boek geeft inzicht in de literaire wereld in het begin van de jaren 80 en het werk van een schrijfster die haar strepen al heeft verdiend ondanks dat zij dat zelf niet altijd zo voelt. De druk om te presteren en de onzekerheid over de ontvangst van haar werk lopen door de dagboeken heen. Ze reflecteert openlijk op haar onzekerheden als schrijver en de angsten die gepaard gaan met het publiceren van een nieuw werk. Deze introspectieve momenten zijn eerlijk en ongefilterd.
Ook het belang van liefde is een rode draad in de dagboeken. Een oneindige liefde voor haar zoon, het verdriet van haar scheiding, de vrije liefde, de vluchtige liefde en nieuwe liefde. “De hemel is helder, vol sterren, en de maan hangt erin als een schaaltje.” Nieuwe kansen en ruimte voor wat zij wil, een ontdekkingstocht die ze met veel ups en downs beschrijft, als een open hemel vol twinkelende sterren. Van alle kanten wordt de liefde en ontdekkingstocht in rauwheid en met een alledaags en diepgaand sentiment belicht, volledig passend bij de jaren 70 en 80 waar Van Keulen over schrijft.

Begin van de jaren 80 waren in Nederland niet de gemakkelijkste jaren om als alleenstaande moeder een nieuw leven op te bouwen. Deze jaren kenmerken zich door stagnatie, een knagend gevoel van malaise en “een gevoel van wind tegen en een storm in het vooruitzicht”, aldus Diana Ozon. De koude oorlog is in volle gang en de spanningen lopen hoog op, stijgende werkloosheid en  massale protesten voor vrede, anders kunnen zijn en nog veel meer.  “Met de wereld gaat het slecht. De natuur. De politiek. De harteloosheid. Beangstigend? Ja, behoorlijk.” In de documentaire van Andere tijden worden de jaren 80 heel mooi geschetst met alle politieke spanningen, maatschappelijke ontwikkelingen en trends van die tijd. 

Er zit ook, wellicht onbedoeld, een feministische ondertoon in het boek. Van Keulen laat zien hoe het leven van een hard werkende vrouw vol uitdagingen zit, vooral wanneer het gaat om het combineren van werk en gezin. Ze maakt duidelijk dat de verwachting van een toegewijde moeder en een succesvolle schrijfster vaak onrealistisch en zwaar zijn. Zeker in een literaire wereld die grotendeels door mannen wordt gedomineerd.

“Wanneer komt de zin terug muziek op te zetten, mee te zingen, te dansen. Buiten is het van dat mooie weer dat alleen voor evenwichtige, zorgeloze mensen geschikt is.”

De stijl van 'Moeder en pen' is karakteristiek voor Van Keulen: helder, beknopt en zonder opsmuk. Ze heeft een scherp oog voor detail en een vermogen om grote emoties met een paar woorden vast te leggen. Het lezen van het dagboek is aangenaam en soms intens. De dagboekfragmenten, zorgen natuurlijk ook voor een intiem kijkje in haar leven.
Het is bewonderenswaardig om haar verhaal te lezen en een intieme blik op haar leven te kunnen werpen. Iedereen zal in meer of mindere mate te maken hebben met de frustratie die Van Keulen in dit deel van haar dagboeken beschrijft. Het maakt het herkenbaar en door haar heerlijke schrijfstijl leest het boek fantastisch. Mij heeft het boek aangegrepen en ik heb het net als Neerslag van een huwelijk in een zucht uitgelezen.

Moeder en pen: Dagboeken 1979-1983 van Mensje van Keulen, uitgegeven door Atlas Contact in 2023.

Ben je nieuwsgierig geworden? Dit boek kan je onder andere bestellen via deze link.

---